Gòdë i Gwiazdor, czyli kaszubskie zwyczaje świąteczne

Święta w Trójmieście - porady, przepisy, wydarzenie, informacje

Na Kaszubach okres świąteczny pomiędzy 25 grudnia a 6 stycznia (Święto Trzech Króli) nosi nazwę "Gòdë". W tych dniach, w dawnych czasach, w kaszubskich wioskach działo się naprawdę sporo.

Susz i kluski z makiem

Tradycyjna kolacja wigilijna była na Kaszubach skromna. Na stole pojawiają się potrawy przygotowywane z grochu, fasoli, maku, suszonych grzybów i owoców, kapusty i ziemniaków. Domownicy i goście mogli tez kosztować klusek z makiem i suszonymi owocami. Stałym elementem każdej Wigilii były ryby, najczęściej węgorze i śledzie.

W dawnej tradycji ilość potraw nie mogła przekraczać dziesięciu. Na stole pojawiało się sianko, a w domu obowiązkowo strojono choinkę. Warto wspomnieć, że na Kaszubach zwyczaj ubierania świątecznego drzewka pojawił się dopiero na początku XX wieku. Obecnie przystrajane jest ono, oprócz lampek, małymi jabłuszkami i domowymi ciastami.
Szczególnymi względami w wigilijną noc cieszyły się zwierzęta. Otrzymywały one najlepszą paszę oraz pozostałości z wigilijnego stołu. Tak, jak w innych regionach wierzono, że w tę magiczną noc mówią one ludzkim głosem.

Kolędnicy - psotnicy

W Wigilię w domach kaszubskich obowiązkowo pojawiali się kolędnicy. W tym wyjątkowym świątecznym orszaku obecni byli: policjant, dziad z babą, śmierć z kosą, diabeł, skaczący kozioł, bocian podszczypujący dziewczyny, niedźwiedź prowadzony przez Cygana i żołnierz jadący na drewnianym koniu. Ten zwyczaj nosi nazwę - gwiazdka.

Kolejny raz kolędnicy pojawiali się w okresie pomiędzy Bożym Narodzeniem i Nowym Rokiem już jako gwiżdże. Młodzieńcy przebrani za te same postacie co w Wigilię, do swojego repertuaru kolędowego dodawali okolicznościowe wiersze, a także mini-przedstawienia.

Ostatnią aktywność psotników-kolędników mieszkańcy Kaszub mogli odczuć w ostatni dniu roku. W Sylwestra wszystkie psoty były dozwolone. Wyjęcie komuś bramy z zawiasów, czy przestawienie wozu na podwórku to tylko niektóre z figli, które zdarzały się najczęściej. Wierzono, że za wszystkim stoi Stary Rok, który w ten sposób żegna się z domownikami.

Gwiazdor odpowiedzialny za prezenty

Na Kaszubach prezenty rozdawał Gwiazdor. Jego strój różnił się znacznie od stroju Świętego Mikołaja. Gwiazdor był okutany w odwrócony na spodnią stronę kożuch i przepasany słomianym pasem. Na twarz zakłada larwę, czyli wykonaną z cielęcej skóry maskę.

Po kolacji wigilijnej wszyscy udawali się na tradycyjną pasterkę. Po powrocie przychodził czas na kosztowanie świątecznych specjałów mięsnych, m.in. szynki i wędzonego boczku.

Choć w wielu kaszubskich domach święta obchodzi się już według ogólnopolskiej tradycji, część regionalnych obrządków wciąż przetrwała. Pojedź w Święta na Kaszuby i przekonaj się sam!