Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Wesoły Konduktor w Gdańsku. Powiedzonka i uśmiech - znaki rozpoznawcze Antoniego Turzyńskiego

Marek Adamkowicz
FOT. ZE ZBIORÓW STEFANA TURZYŃSKIEGO
Sopot miał Parasolnika, Gdańsk - pirata Sulewskiego. Ale powinniśmy również pamiętać o Wesołym Konduktorze, czyli Antonim Turzyńskim, który przez 30 lat rozbawiał pasażerów gdańskiej komunikacji. Nietuzinkową postać w setną rocznicę urodzin przypomina Marek Adamkowicz

Pierwsze powojenne lata nie były w Gdańsku kolorowe. Miasto leżało w gruzach, żyło się biednie. Do tego w każdej chwili można było wpaść w oko smutnym panom z Urzędu Bezpieczeństwa. Iskierkę radości w życie gdańszczan wnosił Antoni Turzyński, konduktor z tramwaju. Dla każdego potrafił znaleźć dobre słowo albo... ciętą uwagę. Nazywano go Wesołym Konduktorem.

Z milicji do tramwaju

W Gdańsku pojawił się w 1948 roku. Miał nadzieję, że tutaj znajdzie lepsze życie.
- Ojciec urodził się w Bremie, dokąd jego rodzice wyjechali za chlebem - opowiada Stefan Turzyński, syn Wesołego Konduktora. - Po I wojnie światowej, kiedy Polska odzyskała niepodległość, przenieśli się do Kościerzyny. W domu była szóstka dzieci, więc nie było lekko.

W 1939 r. Antoni Turzyński walczył w obronie kraju. Dostał się do niewoli, wywieziono go do Niemiec. Pracował przymusowo, ale szczęśliwie doczekał wyzwolenia. Po części zapewne dlatego, że nawet w najgorszych chwilach umiał zachować pogodę ducha.

Czytaj także: Absurdy komunikacyjne w Gdańsku: spóźnione autobusy, tłok, problemy z biletami. Co nas denerwuje?

- Po wojnie ojciec wstąpił do Milicji Obywatelskiej w Kościerzynie - mówi pan Stefan. - Szybko jednak zorientował się, o co tak naprawdę chodzi z tą "władzą ludową". Z komunistami nie było mu po drodze.

Być może nie miał też ochoty spotkać się z ludźmi "Łupaszki", którzy w pierwszych powojennych latach byli na Pomorzu bardzo aktywni. Między innymi w maju 1946 r. rozbili posterunki MO w Kaliskach, Osiecznej, Osiu, Skórczu, Zblewie i Lubichowie. W Starej Kiszewie rozstrzelali kilku ubeków.

Po odejściu z milicji Turzyński prowadził przez pewien czas w Kościerzynie kiosk z prasą i papierosami, w końcu jednak zdecydował się na przenosiny do Gdańska.

Kontroler z trzynastką

Nowy dom rodzina pana Antoniego znalazła na Krakowcu. Nawet dzisiaj jest to przysłowiowy koniec świata. Stąd wyruszał codziennie do pracy, a konkretnie do zajezdni tramwajów na ul. Łąkowej. Jako konduktor jeździł na liniach 6, 8, 9, 11. Także 13. Numer ten uważał zresztą za szczęśliwy.

- Trzynastka często przewijała się w życiu ojca - zauważa Stefan Turzyński. - Urodził się w 1913 roku, trzynastego stycznia, który to miesiąc uznawany przez niektórych jest za "trzynasty" w roku. Imieniny też obchodził 13, w czerwcu.

Tym, co naprawdę wyróżniało Antoniego Turzyńskiego, było jednak wielkie poczucie humoru, a zwłaszcza żartobliwe zapowiedzi przystanków. Jadąc z nim, łatwo się można było zorientować, w którym miejscu jest aktualnie tramwaj.

- Poliklinika! Ręce i głowy chować, bo będą amputować! - wołał, gdy pojazd mijał Akademię Medyczną. Albo: Okopowa! Kto na schodach, niech się chowa - co było przypomnieniem, że tramwaj przejeżdża obok siedziby bezpieki.

W 1976 r. "poetycką" inwencję Wesołego Konduktora trafnie podsumował "Wieczór Wybrzeża", który napisał, że "rymy są nieskomplikowane, ich wygłaszanie jednak działa jak balsam".

Wzmianka w prasie natchnęła kierownictwo komunikacji miejskiej do skromnego uhonorowania swojego pracownika. Otrzymał dyplom uznania za "kulturalną obsługę klientów".

Pan Antoni miał świadomość, że jego powiedzonka sprawiają radość pasażerom. Powiadał wręcz, że:
- Najwięcej przyjaciół mam wśród dzieci i młodzieży. Te najmłodsze, zwłaszcza w niedzielę, zmuszają rodziców do kilkakrotnego objazdu trasy, bo pragną dłużej słuchać moich opowieści.

Przesiadka do wieczności

Wśród osób, które z sentymentem mówią o Wesołym Konduktorze, jest literaturoznawca prof. Jerzy Samp, który Antoniemu Turzyńskiemu poświęcił wzmiankę w książce "Miasto czterdziestu bram".

- Powiedzonka Wesołego Konduktora pamiętam do tej pory - zapewnia naukowiec. - Wystarczyło jedno jego słowo, by ludzie zaczynali patrzeć na siebie życzliwiej. A do tego miał ten swój charakterystyczny, rozbrajający uśmiech.
W 1972 r. zrezygnowano z konduktorów w tramwajach i pan Antoni zaczął pracować w autobusach. Sześć lat później przeszedł na emeryturę.

Zobacz też: Ocena komunikacji w Trójmieście: Pasażerowie najgorzej oceniają SKM, najlepiej - tramwaje

Ziemska podróż Wesołego Konduktora dobiegła końca 21 grudnia 1995 r. Pochowano go na cmentarzu w Krakowcu, obok matki i brata. Na szczęście pamięć o nim pielęgnuje syn Stefan. Zbiera materiały na temat gdańskiej komunikacji, a w ubiegłym roku przygotował wystawę w filii Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej przy ul. Jagiellońskiej.

Niektóre powiedzonka Wesołego Konduktora:

* Obrońca kraju nie płaci w tramwaju (do żołnierza)
* Obrońca granic nie płaci za nic (gdy wsiadał wopista)
* Pani taka młoda, a już do przeróbki (do młodej damy, która prosiła o bilet na Przeróbkę)

Zapowiedzi przystanków:

* Pętla Lotnisko: Wszyscy wysiadamy, o bagażach pamiętamy, dzieci, torby, parasole, dzisiaj wszystko zabieramy
* Hallera - Mickiewicza: Dziś każdy "Dziadów" osobiście czyta
* Traugutta - Stadion Lechii: Dziś Lechijka pięknie gra i to oj jak Bóg da
* Łąkowa - Koszary: Poborowi, wysiadka!
* Stogi - Plaża: Pod błękit nieba rozejść się! A gdy wracamy o dzieciach i dziadkach nie zapominamy.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Krokusy w Tatrach. W tym roku bardzo szybko

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na gdansk.naszemiasto.pl Nasze Miasto