Gdańskie rocznice: 105 lat Politechniki Gdańskiej

Zobacz inne teksty o gdańskich rocznicach

Gdańsk w końcu XIX w. był czymś całkiem odmiennym od dawnego, wspaniałego, hanzeatyckiego miasta. Był ośrodkiem miejskim dalekim już od szczytów rankingów europejskich, a nawet poza pierwszymi lokatami na liście wielkich miast Prus. Ale po raz kolejny jego położenie i tradycje miały zadecydować o tym, że właśnie w Gdańsku postanowiono utworzyć coś, co w założeniu promieniować miało kulturą na cały wschód świeżo zjednoczonych Niemiec.

Pomysł

Tym "czymś" miała być uczelnia wyższa. Idea utworzenia uniwersytetu spotkała się jednak ze zdecydowanym sprzeciwem kół naukowych związanych z "Albertyną" - uniwersytetem w Królewcu. Pomysł utworzenia uczelni technicznej przypisuje się gdańskiemu literatowi i dziennikarzowi, Heinrichowi Rickertowi. I tak się wszystko zaczęło. Przeciwko powołaniu szkoły technicznej nie protestował nikt, wręcz przeciwnie - pomysł ten znalazł licznych zwolenników.

Magistrat, który już w czasie rozważania projektów uniwersyteckich, zakupił odpowiedni teren między Wielką Aleją, a Drogą Św. Michała (dzisiaj Traugutta), rozpoczął w Berlinie starania o zgodę i poparcie cesarza. A nie było łatwo, podobne projekty zgłosiły bowiem inne miasta, z Wrocławiem, Poznaniem, Toruniem i Królewcem na czele. Konkurs wygrał Gdańsk, bowiem, jak wskazano w sporządzonych ekspertyzach, jego położenie nad morzem dawało możliwość rozwoju myśli okrętowej, a kajzerowskie Niemcy z zazdrością patrzały na floty takich krajów jak chociażby Anglia.

Decyzja

Po dwóch latach zabiegów u władz zapadła decyzja: Technische Hochschule powstanie w Gdańsku, a na jej realizację zarezerwowano w budżecie kwotę niebagatelną - 6 milionów marek. Koordynację prac przy wznoszeniu budynków nowej szkoły powierzono Albertowi Carstenowi, który, co oglądać można do dziś, stworzył projekt kompleksu budynków o niezwykłej urodzie, nowoczesnym (na owe czasy) układzie przestrzennym, a co najważniejsze w układzie umożliwiającym rozwój całości w późniejszych latach.

Uroczysta inauguracja pierwszego roku akademickiego odbyła się 6 października 1904 r. Wziął w niej udział osobiście cesarz Niemiec Wilhelm II, przez złośliwych nazywany nieco później "Wilhelmem Ostatnim". Pierwsza nazwa uczelni brzmiała: "Królewska Pruska Wyższa Szkoła Techniczna". Pierwszym rektorem został prof. Hans Mangoldt – matematyk. Wydziałów było sześć: architektury, budownictwa, maszynowo-elektrotechniczny, budownictwa okrętów, chemii oraz nauk ogólnych. Strukturę wydziałową uzupełniały kursy handlowy i rolniczy. Na pierwszy rok świeżo otwartej uczelni zapisało się 599 studentów.

"Bastion"

Tak powstała uczelnia, której zadaniem, poza kształceniem fachowej kadry inżynierskiej dla pruskich Niemiec, było "bycie bastionem niemieckiej kultury na wschodzie". Te nacjonalistyczne hasła, przyświecające realizacji skądinąd mądrego i sprawnie wykonanego projektu utworzenia uczelni, miały zostać zrealizowane w najpaskudniejszy możliwy sposób trzy dekady po utworzeniu szkoły, ale tego nikt jeszcze w 1904 r. nie przewidywał.

Politechnika Gdańska, spadkobierczyni (jakkolwiek by się tego nie wypierała) obiektów i tradycji Wyższej Szkoły Technicznej, obchodziła nie tak dawno setną rocznicę swojego istnienia, którą w arcyśmieszny sposób określano jako "100 lat politechniki [pisanej koniecznie małą literą] w Gdańsku". W ten sposób obecne władze Politechniki Gdańskiej chciały się jednocześnie pochwalić stuletnią tradycją, a zarazem od niej odżegnać, podkreślając, że współczesna Politechnika Gdańska jest "polską uczelnią" utworzoną w 1945 r. Zabrakło tylko, określenia "bastion polskiej kultury".