Madonny i święte dziewice

Ponad 90 średniowiecznych i bezcennych rzeźb podziwiać będzie można w krużgankach dawnego klasztoru franciszkanów, dziś budynek Muzeum Narodowego. Większość z nich wypłynęła z przepastnych muzealnych magazynów. Po konserwacji rzeźby odzyskały blask. Nie były dotąd pokazywane
- W trzech krużgankach przygotowaliśmy wystawę plastyki średniowiecznej.

To głównie rzeźba sakralna - mówi wicedyrektor MNG Czesława Betlejewska. - Kolekcja była gromadzona w naszym muzeum od początku istnienia instytucji. Składały się na nią zabytki pozyskiwane z kościołów gdańskich i pomorskich oraz od osób prywatnych. Po drugiej wojnie światowej napływały dzieła przekazywane przez parafie, rewindykowane z byłego ZSRR lub przejmowane w depozyt ze składnic konserwatorskich.
Dzisiaj kolekcja rzeźby średniowiecznej gdańskiego muzeum należy do najcenniejszych w kraju (większe zbiory ma tylko Muzeum Narodowe we Wrocławiu).
Smutek Maryi
Średniowiecze - czas pełen skrajności i paradoksów: okrucieństw, nędzy z jednej strony i wykwintnego zbytku z drugiej. Czas wojen, pomorów - zagrożenia życia. Toteż ludzie owej epoki z żarliwą wiarą powierzali swe troski i lęki wstawiennictwu świętych, orędownictwu Maryi i opatrzności Bożej. Rozkwitała więc sztuka sakralna różnorodna i pełna bogatych treści - poruszająca.
Także i dzisiaj wzrusza nas czułość i smutek na twarzy Madonny z Osic czy pochylona ku wiernym święta Elżbieta z gdańskiego szpitala, wyciszony ból na twarzy Chrystusa Ukrzyżowanego z kościoła świętej Katarzyny. Niezwykłe dzieła.
- Mamy madonnę z końca XIII wieku, której brak dzieciątka. To jedna z najstarszych rzeźb średniowiecznych w Polsce. W Europie są może dwie, trzy takie madonny, w Polsce nie ma żadnej - mówi z dumą Czesława Betlejewska. - Jest też figura Marii w połogu. Pochodzi z Helu. Przychodziły do niej modlić się położnice przed porodem, a potem by podziękować za szczęśliwe rozwiązanie.
Święty Krzysztof z alabastru
Najpóźniejsza grupa rzeźb to "Pokłon Trzech Króli" - zespół ołtarzowy dłuta Mistrza Pawła, pochodzący z kościoła św. Katarzyny w Gdańsku. Mistrz Paweł był bodaj ostatnim średniowiecznym snycerzem gdańskim i ostatnią lokalną indywidualnością sztuki późnogotyckiej.
Zapewne przystaniemy przed świętym Krzysztofem z alabastru - patronie podróżnych i pielgrzymów, który wspierając się o lasce przenosi przez wodę Dzieciątko Jezus.
Niezwykle cenna jest kamienna rzeźba Zaśnięcie Najświętszej Marii Panny z kościoła Mariackiego w Gdańsku - finezyjne dopracowanie szczegółów, a pełne ekspresji twarze apostołów świadczą, że jest to dzieło mistrza.
Tak jak niewielka figurka świętego Jerzego, który stanowił ideał rycerza Chrystusa walczącego ze złem i występującego w obronie Dziewicy Maryi, stąd jego popularność w szeregach Zakonu Krzyżackiego, którego był patronem. Figurka ta - kosztowny importowany drobiazg - kameralne dzieło przeznaczone do domowego ołtarzyka.
100 tysięcy
Rzeźby odnowiono. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przekazało na konserwację wybranych obiektów (ołtarz św. Elżbiety, krucyfyfiks mistyczny) kwotę blisko 100 tysięcy złotych.
Przygotowano też aranżację wystawy, która tworzy dla rzeźb średniowieczny kontekst, w jakim one pierwotnie funkcjonowały. Z tego względu wykonano rekonstrukcję kilku retabulów ołtarzowych. Ekspozycja podzielona została na trzy działy: rzeźba Prus krzyżackich do końca XIV wieku, rzeźba gdańska stylu międzynarodowego (1390-1430) oraz rzeźba późnogotycka na Pomorzu.
Gdańsk, ulica Toruńska 1. Muzeum Narodowe w Gdańsku. Otwarte wt.-pt. g. 9.00-16.00, sob.-niedz. 10.00-16.00, tel. 058 301 70 61 wew. 233, bilety: 6-10 zł.
Wystawę oglądać można od 27 stycznia.