Miasto wczoraj i dziś: Twierdza Wisłoujście

Zdjęcia zrobiono w odstępie mniej więcej stu lat. Na pierwszy rzut oka widać, że wieży twierdzy, słynnej "Latarni” brak obecnie zwieńczenia. Stożkowaty hełm, który widać na starszej fotografii, spłonął w 1945 r. i jak dotąd nie udało się go odbudować. Widzimy również, że brakuje obecnie tarcz zegara, który niegdyś na wieży się znajdował. Miał bardzo ważną funkcję nawigacyjną - pozwalał na regulowanie pokładowych chronometrów - a więc na synchronizację czasu jako podstawy obliczeń nawigatorów.

Twierdza Wisłoujście - wczoraj.

Pozostałe elementy pozornie nie uległy zmianie. Pozornie, albowiem twierdza bardzo ucierpiała w wyniku walk w 1945 r. i została częściowo odbudowana dopiero po wojnie.

Twierdza Wisłoujście - dziś.

Poniżej wieży - najstarszego elementu całej twierdzy - widzimy wieniec, okrągłą, pochodzącą z XVI w. konstrukcję ze sporymi otworami okiennymi dla armat. Taki właśnie stan twierdzy, uzupełniony o pewne elementy ziemne i drewniane, zwycięsko stawił czoło wojsku polskiemu w 1577 r.

Jeszcze niżej, ziemno-murowany wał fortu carre (kwadratowego obwałowania z czterema bastionami), dzieła najprawdopodobniej Antona van Obberghena, pochodzącego z Niderlandów architekta, miejskiego budowniczego Gdańska, autora m.in. Wielkiej Zbrojowni.

Przed wałem drewniany falochron i trudne do zidentyfikowania drewniane, ażurowe konstrukcje. To czego nie widać na zdjęciu, to dodatkowy, powstały w XVII w. ziemny wał, tworzący tzw. Szaniec Wschodni - zachowany w większej części do dziś, ale zupełnie zarośnięty drzewami i krzewami.

Twierdza Wisloujście pełniła przez wieki rolę klucza do gdańskiego portu. Z czasem miejsce ujścia Wisły do morza odsunęło się mocno na północ, jeszcze później Wisła znalazła sobie zupełnie nowe ujście w Górkach. Pozostał obiekt fortyfikacyjny nadzwyczajnej wartości, przez kilkadziesiąt powojennych lad bardzo zaniedbany. Od kilku lat twierdza zamknięta jest dla zwiedzających, odbywa się bowiem generalny remont fortu Carre.

Twierdza pięknieje powoli, ale wyraźnie. Szkoda tylko, że nie ma w znanych mi koncepcjach rewitalizacji planu odbudowy hełmu wieży, który zawsze miała - w sumie trzy różne - a bez hełmu przyszło jej przeżyć jedynie ostatnich sześć dziesięcioleci istnienia. Może z czasem i hełm wróci.