Spis treści
Wałbrzych od osady do małego miasteczka
Pierwsze wzmianki o osadzie Wałbrzych pojawiają się już w XII wieku, ale te potwierdzone datowane są na początek wieku XIV. Sto lat później Wałbrzych jest już miasteczkiem, co potwierdza dokument z 1426 roku, w którym zawarto informację o przejęciu miasta i dóbr okolicznych z rąk rodu Schaffgotschów we władanie Czetryców. To burzliwy czas religijnych niepokojów i wojen husyckich, które nie ominęły miasta i okolicy. Wówczas zniszczone zostały m.in. Rybnica oraz Grzmiąca, a także zamek Rogowiec.
To w tym czasie mieszkaniec podwałbrzyskiego Białego Kamienia ukrył w lesie naczynia pełne praskich groszy.
XVI-wieczne uspokojenie i ożywienie gospodarcze przyczyniło się do powstania nowych osad jak Boguszów. Rozwojowi służyły przywileje wolności górniczej, powstanie hut oraz zwiększanie ilości jarmarków. Zagłębie Wałbrzyskie to pierwsze wzmiankowane w dokumentach kopalnie na Białym Kamieniu, a następnie też Sobięcinie i Starym Zdroju, a także w Boguszowie. Rozwijało się też tkactwo oraz rzemiosło, ale miasto nie było istotnym ośrodkiem politycznym. Zaś z jego właścicielami liczono się i byli na tyle majętni, że w latach 1604-1628 wznieśli w Wałbrzychu renesansowy pałac.
Najstarsze ryciny i plany Wałbrzycha w okresu późniejszego przedstawiają po najstarsze budowle od zamku Książ, przez Rynek z barokowym ratuszem i kamieniczkami, wiele z nich miało ówcześnie podcienia. Do tego późnośredniowieczne, oraz renesansowe budowle, w tym te sakralne jak kościół kościół Matki Boskiej Bolesnej wzniesiony ok. 1305 roku i pw. św. Michała z 1428 roku.
Kiedyś to Wałbrzych był zielony!
Pierwsze przedstawienia Wałbrzycha do połowy XIX wieku
Prawdziwy wysyp akwafort, litografii i innych przedstawień miasta dotyczy drugiej połowy XVIII wieku, kiedy Wałbrzych podźwigał się ponownie po krwawych ofiarach kolejnych fal zarazy, którą przynosili do miasta wojenni rozbitkowie. Miasto, choć nie dotarli do niego Szwedzi, wyszło osłabione z trudów wojny trzydziestoletniej i wojen śląskich. W jednej z nich w 1745 roku Wałbrzych złupiły zaciężne oddziały chorwackie (pandurzy), oni też zajęli Hochbergowski już wówczas Książ.
Wyniszczone wojnami, przemarszami wojsk, kontrybucjami i epidemiami miasto w latach 60. XVIII w. opustoszało i mogło liczyć jedynie 550 mieszkańców, a w latach 80. miasto miało już 900 mieszkańców żyjących w 114 domach. W przeddzień XIX w. w mieście było już 1540 mieszkańców i 143 budynki mieszkalne. W Wałbrzychu i jego okolicy rozwijały się manufaktury tkackie, handel płótnem, a także górnictwo. Ich liczba wzrosła z kilku na pocz. XVIII w. do 33 w 1801 roku.
Wówczas przedstawienia miasta uwieczniają m.in. Plac Kościelny z cmentarzem i zbór ewangelicki, a kilka dekad później nowy Kościół Zbawiciela, a także otwartą w 18 września 1794 Lisią Sztolnię. Ryciny z podwałbrzyskiego Starego Zdroju prezentują tamtejsze obiekty uzdrowiskowe, a te z Wałbrzycha mogą już prezentować coraz wyższe kamienice kupieckie budowane w Rynku. To wyróżniające się ozdobnością i pokryciem dachówką budynki jak:
- Dom Pod Kotwicą z 1799,
- Pod Trzema Różami z 1777
- i Pod Atlantami 1791-93
Powstały właśnie w tamtym okresie.
Z okresu życia Napoleona Bonapartego, czyli z przełomu XVIII i początku XIX w. pochodzi sporo litografii zamku Książ, jego punktów widokowych, a także Starego Książa. Na barwnych kartach "bryluje" też uzdrowiskowy Stary Zdrój, ówcześnie odrębna miejscowość. Do połowy XIX wieku przedstawienia Wałbrzycha prezentują jego mieszkańców w sielskim otoczeniu przyrody - to sceny pasterskie, a także ludzie przy i na tle zamku, czy obiektów uzdrowiskowych. Mało jest jeszcze prezentacji obiektów przemysłowych. Wysyp ich to znamię kolejnych dekad.
Zobaczcie najstarsze przedstawienia Wałbrzycha i Książa pochodzące z portalu fotopolska.eu
Na starych widokówkach również:
- Kuźnice Świdnickie, kiedyś Fellhamer, na przedwojennych widokówkach i rycinach - FOTO
- Czy wiecie, że Boguszów-Gorce ma najwyżej położony rynek? Miasto liczy 50 lat
- Oto 11 najpiękniejszych miejsc dawnego Wałbrzycha - dziś wyglądają inaczej! Zobacz!
- Dawny Górniczy Dom Kultury w Wałbrzychu, były Capitol na starych zdjęciach. Oto on!
- Rynek w Wałbrzychu 100 lat temu i więcej na starych zdjęciach oraz rycinach!
- 100 lat temu było tu zupełnie inaczej! Dawne Gorce na starych zdjęciach i widokówkach
- Najciekawsze odkrycia archeologiczne w Wałbrzychu. Skarby znalezione przypadkowo!
- Pani Agnieszka znalazła setki małych skarbów. Jej każdy spacer zmienia się w przygodę
- Ruiny przy Galerii Victoria? 50 lat temu działały tu zakłady [ZDJĘCIA ARCHIWALNE]
- Niesamowity krajobraz hałdy: piękne widoki i skamieniałości sprzed milionów lat!
- Reklamy w powojennym Wałbrzychu. Jakie towary i usługi reklamowano w mieście w 1947?
- Znalazł skarb, oddał go i nie żałuje. Zobacz skarb praskich groszy z Wałbrzycha!
Nieopodal Podgórza na zboczu Brzezinki istniał kiedyś tunel kolejowy:
Filmy z naszego regionu jak wehikuł czasu...
- Jedziemy przez Wałbrzych, są lata 90. XX w.! Poznajecie? Oto FILM i ZDJĘCIA
- Spacerem po Wałbrzychu w 1968 roku. PDT, GDK, budowa hotelu Sudety i Piaskowej FILM
- Parowozem w 1991 roku w okolice Wałbrzycha, Kłodzka... Zobacz wyjątkowy film!
- Jedziemy pociągiem do Czech przez Wałbrzych i Boguszów - lata 90. XX w! [FILM i FOTO]
- Zapraszamy na spacer po gwarnym przedwojennym Wałbrzychu!
- Film jak wehikuł czasu! Pamiętacie Książ w latach 90. XX wieku? [FILM i ZDJĘCIA]
Zakamarki wałbrzyskiego Śródmieścia i nie tylko...
- Chrystus Frasobliwy - nieznany zabytek wałbrzyskiego Śródmieścia. Zdjęcia
- Tajemniczy pomnik ku czci ofiar katastrofy górniczej? A inne? FOTO, MAPY
- Nieistniejący tunel kolejowy w Wałbrzychu. Dlaczego nie ma go na mapie?
- Strzykawki, kaplica i stół do sekcji zwłok [ARCHIWALNE ZDJĘCIA, FILMY]
- Wałbrzych ma skwer im. Kazimierza Starościaka i ławeczkę. Gdzie ich szukać?
- Wałbrzyska Starówka z nową atrakcją. Zabytkowa studnia odnowiona! [ZDJĘCIA]
Zobaczcie najstarsze przedstawienia Wałbrzycha i Książa pochodzące z portalu fotopolska.eu
oprac. na podstawie: Wałbrzych. Zarys monografii miasta na tle regionu, red. Stanisław Michalkiewicz.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?