Naukowo o okazjach do świętowania

Z pani pracy doktorskiej wynika, że dużo w ciągu roku mamy powodów do świętowania?

Mariola Tymochowicz (doktor z Instytutu Kulturoznawstwa UMCS, która napisała doktorat o świętach rodzinnych, kiedyś i współcześnie): Jak popatrzymy w kalendarz, to chyba tylko w lipcu i sierpniu tych okazji jest nieco mniej. Wcześniej było to związane z nasileniem prac polowych. Ludzie na wsiach odkładali wszelkie uroczystości na po żniwach. Teraz w miastach wakacyjne miesiące to czas wyjazdów i trudno jest zebrać gości w takim terminie. W pozostałe miesiące świąt jest sporo, jeśli policzymy wszystkie rodzinne i doroczne.

Które są najstarsze?

Z rodzinnych to zapewne trzy podstawowe związane z trzema najważniejszymi momentami życia: narodzinami, ślubem i śmiercią.

Które się najbardziej zmieniły?

Badałam rodzinne uroczystości XX-wieczne, a moi najstarsi rozmówcy mieli po 70-80 lat i wspominali czasy swoich rodziców i dzieciństwa. Z tych relacji wynika, że najbardziej przeobraziła się Pierwsza Komunia Święta. W okresie międzywojennym tylko dzieci były zaangażowane w tę bardzo wówczas skromną uroczystość o wymiarze religijnym.

Bywało, że jedna kobieta zbierała z całej wsi dzieci, które miały przystąpić pierwszy raz do komunii i zabierała je do kościoła na mszę. Nawet rodzice w niej nie uczestniczyli. Po mszy dzieci spożywały przygotowany przez mamę posiłek. Nieco później przygotowywano dla nich skromny poczęstunek przed kościołem. Było to pewnie z wiązane z tym, że wówczas dzieci przed przyjęciem sakramentu pościły od kolacji.

To się mocno zmieniło…

Po II wojnie światowej zaczęły się spotkania rodzinne z tej okazji. Respondenci wspominają o drobnych prezentach dla dzieci i uroczystym obiedzie, który w związku z panującą biedą nie był wystawny. W latach 60. i 70. ubiegłego wieku Kościół, chcąc nadać rangę tej uroczystości, zaangażował w przygotowania rodziców, a rodziców chrzestnych w obecność na mszy. I zaczęły się przyjęcia.

Moi rozmówcy opowiadali o garażach, które zamieniały się w miejsce wielogodzinnej biesiady. Jeśli pogoda dopisywała, stoły ustawiano w sadzie, a oprócz rodziny i chrzestnych rodziców zapraszano sąsiadów. A prezenty z roku na rok stawały się coraz ważniejsze. Aż do dziś, gdzie licytacja dzieci: co kto dostał i ile pieniędzy uzbierał stało się ważnym aspektem uroczystości. Waga sakramentu i przeżycia duchowe zdecydowanie schodzą na dalszy plan.

A najmłodszy powód do świętowania?

Parapetówka w postaci, jaką dziś znamy, ma tyle lat, ile PRL, bo fakt dostania mieszkania był wówczas chyba najważniejszym wydarzeniem w życiu rodziny. Parapetówka stała się świętem szczególnym. Dawniej, jak rozpoczynano budowę domu, podkładano między innymi pieniądze pod podwalinę, a obecnie kładzie się je na parapecie okna nowego domu na szczęście. W tamtych czasach meble były dobrem deficytowym i w większości nowych mieszkań pierwsi goście przyjmowani byli przy parapecie i stąd przyjęła się nazwa tej uroczystości.

Wcześniej nie było parapetówek? Przecież ludzie stawiają sobie nowe domy od zawsze…

Były zasiedliny, obsiedliny, czyli zwyczaje związane z wprowadzaniem do nowego domu. Gospodarz, zanim wprowadził obraz z wizerunkiem świętej postaci i poświęcił nowy dom, wpuszczał do środka czarnego koguta albo kota, żeby wzięły na siebie złe moce. Jednak nasza parapetówka, która tylko po części wywodzi się z tych zwyczajów, jest świętem młodym.

Coś jeszcze mamy w prezencie z czasów PRL?

Może nie samo święto, ile jego popularyzację. W minionej epoce placówki oświatowe - przedszkola i szkoły - bardzo lubiły dni: Matki, Ojca, Babci i Dziadka, Dziecka. Ze szkół i przedszkoli te uroczystości przeniosły się do domów i stały się okazją do świętowania. Kłopot jest z Dniem Kobiet, bo to święto bardzo kojarzy się z PRL, a z drugiej strony ma zwolenników, którzy uważają, że jest to okazja, by docenić rolę kobiety.

Co feministki doprowadza do białej gorączki

No, właśnie.

To może Dzień Kobiet kiedyś zniknie? Możemy stracić jakiś powód do świętowania?

Wygląda na to, że coraz rzadziej urządzamy imieniny. Imieniny w pracy czy te urządzane w domach zaczynają zanikać. Dziś inaczej pracujemy. Hasło: o 12 w pokoju pani Bożenki w wielu firmach nie zyska aprobaty szefów. Po drugie, inaczej się teraz traktuje alkohol pity w miejscu pracy. W domach przyjęcia imieninowe to też rzadkość. Co innego urodziny, zwłaszcza okrągłe.

A pani lubi jakieś święta bardziej niż inne?

Trudno mi wybierać z tak bogatej listy świąt jedno, każde z nich ma swój niepowtarzalny charakter i zazwyczaj wiąże się z jakimś ważnym wydarzeniem w życiu, jak również stanowi okazję do spotkania się w większym lub mniejszym gronie rodzinnym i to jest chyba najważniejsze.

Rozmawiała: Agnieszka Dybek

Źródło: Naukowo o powodach siedzenia przy stole - www.dziennikwschodni.pl