Prawa pod ochroną

Można spać spokojnie, nikt nikomu nie odbierze ziemi w Gdańsku, ani w innych pomorskich miastach. Takiego zdania przynajmniej jest większość prawników. Są jednak i tacy, którzy zwracają uwagę na zagrożenia.

- Byli niemieccy posiadacze wertują księgi wieczyste i na pewno będą się ubiegać o zwrot mienia - twierdzi Lech Kucharski, właściciel Kancelarii Obrotu Nieruchomościami w Gdańsku. - To oczywiście jeszcze nie oznacza, że ich roszczenia zostaną zaspokojone.

Samo zainteresowanie np. dawnych gdańszczan wystarczy jednak, by wzbudzić panikę. Zwłaszcza że są osoby, również wśród prawników, które dostrzegają możliwe zagrożenie. Szczególnie dotyczy to wykorzystania przez niemieckich adwokatów nieporządku, błędu bądź przeoczenia przy sporządzaniu dokumentów w okresie powojennym.

- Własność jednej z kamienic w Gdańsku nie została po przesiedleniu właścicielki do Niemiec przepisana z jednej księgi wieczystej do drugiej - twierdzi Janusz Kasprowicz, niezależny gdański radny. - A to jest błąd, który może oznaczać kłopoty w przyszłości.

Zdaniem Lecha Kucharskiego natomiast Niemcy będą powoływać się także na artykuł 20 przyjętej w Nicei Europejskiej Karty Praw Podstawowych, który mówi o prawie każdej osoby do własności nabytej zgodnie z prawem.
Teoretycznie chroni nas i konstytucja, i ustawy przyjęte w Polsce po zakończeniu II wojny światowej.

- W świetle dekretu z 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich obywatele niemieccy oraz niemieckie osoby prawne, które utraciły prawo własności nieruchomości, w zasadzie nie mają możliwości odzyskania majątków - uważa adwokat Roman Nowosielski.

W zasadzie, bo niektóre osoby mogły się zwrócić o przywrócenie opuszczonego mienia. Termin składania wniosków w tej sprawie minął jednak w 1948 r. Od tego czasu właścicielem majątku poniemieckiego stał się Skarb Państwa. Skutek przepisów w postaci utraty prawa własności przez obywateli niemieckich już zatem nastąpił. Aby to zmienić musiałyby pojawić się nowe, szczególne przepisy w tej sprawie. To jednak nie wydaje się możliwe. Skąd zatem obawy mieszkańców pomorskich miast dotyczące ewentualnego powrotu dawnych właścicieli?

- Ustawodawstwo Unii nie dotyczy w żadnej formie skutków II wojny światowej - mówi z kolei prof. Jerzy Młynarczyk.

Podobnego zdania jest większość prawników. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej niewiele się zmieni, choć ta data właśnie nabiera często znaczenia przełomowego w kwestii roszczeń. Sądami, które rozstrzygać będą w sprawach własności, będą nadal sądy polskie.

Prawo jest prawem

Dekret z 8.03.1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich - zgodnie z art. 2 ust. 1 z mocy samego prawa własnością Skarbu Państwa stał się wszelki majątek Rzeszy Niemieckiej i b. Wolnego Miasta Gdańska, obywateli Rzeszy Niemieckiej i b. Wolnego Miasta Gdańska, z wyjątkiem osób narodowości polskiej i innej przez Niemców prześladowanej, niemieckich i gdańskich osób prawnych, z wyłączeniem osób prawnych prawa publicznego, spółek kontrolowanych przez obywateli niemieckich lub gdańskich albo przez administrację niemiecką lub gdańską, osób zbiegłych do nieprzyjaciela.

Kto tu mieszkał?

Polskie księgi wieczyste w Gdańsku są oparte na niemieckich księgach gruntowych, w których zapisane są akty własności poprzednich właścicieli nieruchomości. Można to sprawdzić:

W Wydziale Ewidencji Gruntów (Geodezji) w Gdańsku na ul. 3 Maja 9, p. 14, gdzie można po podaniu swojego adresu zamieszkania ustalić numer polskiej księgi wieczystej oraz ewentualnie numer starej sprzed 1945 r. niemieckiej księgi gruntowej na ten teren.

Z tymi numerami kierujemy się do sądu na ul. Nowe Ogrody do pokoju 53, czyli do Wydziału Ksiąg Wieczystych; tam można sprawdzić swoją księgę wieczystą, do kiedy obowiązuje, a także znaleźć informację, że została ona oparta na starej niemieckiej księdze gruntowej; można poprosić o wgląd w tę księgę, gdzie znajduje się imię i nazwisko właściciela terenu. Stare księgi wieczyste można znaleźć także w Archiwum Państwowym.