„TU rodziła się opozycja. Między Czerwcem ’76 a Sierpniem ’80”. Wystawa IPN na placu Solidarności w Gdańsku

- Wystawa po raz pierwszy została pokazana 25 czerwca 2021 roku Na planszach można zobaczyć „rodzącą się opozycję” zarówno w centralnych ośrodkach, jak i w poszczególnych regionach Polski – zaznacza Jan Hlebowicz z IPN.

W piątek, 13 sierpnia 2021 roku o godz. 12 nastąpiło oficjalne otwarcie ekspozycji przygotowanej z okazji 45. rocznicy protestów robotniczych w czerwcu 1976 r. w Radomiu, Ursusie i Płocku na placu Solidarności w Gdańsku.

Organizatorzy relacjonują, że w czerwcu 1976 r. władze komunistyczne zapowiedziały podwyżki cen obejmujące podstawowe artykuły spożywcze. Spauperyzowane społeczeństwo odpowiedziało 25 czerwca, gdy zastrajkowało 97 zakładów pracy. W Radomiu, Ursusie i Płocku robotnicy wyszli na ulice. Pracownicy zakładów Ursus rozkręcili tory i uniemożliwili ich szybką naprawę wepchniętą w wyrwę lokomotywą. Setki uczestników protestów było bitych, aresztowanych lub skazanych na więzienie, a ponad 1500 zwolnionych z pracy.

Skutkami represji po akcjach sprzeciwu wobec działań władz (według wyliczeń IPN, ogółem uczestniczyło w nich około 80 tys. osób, z czego najwięcej w Radomiu – blisko 21 tys. oraz Ursusie – ponad 14 tys), była pomoc robotnikom, w której początkowo uczestniczyła 1 Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta, a później - pierwsza jawna organizacja opozycyjna w PRL: powstaniem Komitet Obrony Robotników.

- Po niej zaczęły się formować kolejne ośrodki opozycji demokratycznej: Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Wolne Związki Zawodowe, Studenckie Komitety Solidarności, Konfederacja Polski Niepodległej, Ruch Młodej Polski. Powstawały też organizacje o znaczeniu regionalnym, jak np. w Krakowie Chrześcijańska Wspólnota Ludzi Pracy, Instytut Katyński, Akcja na rzecz Niepodległości czy Prywatna Inicjatywa Krakowska, a także instytucje samokształceniowe, jak Uniwersytet Latający czy Towarzystwo Kursów Naukowych – wymienia Jan Hlebowicz.

I dodaje: - Narodził się również drugi obieg wydawniczy, który naruszał komunistyczny monopol informacyjny. Jawna opozycja nie miała charakteru masowego, ale bez niej niemożliwy byłby zryw Sierpnia ’80 – to z jej doświadczeń korzystała „Solidarność”.