Wyrok zapadnie w ciągu 72 godzin

Od poniedziałku pijani kierowcy mają być karani w ciągu trzech dni od przyłapania ich na przestępstwie. Taki sam los spotka wandali i sprawców ulicznych bijatyk, choćby tzw. kiboli. W ten sposób wchodzą w życie uchwalone przez Sejm w październiku przepisy o "szybkich sądach".

Nowe zapisy dotyczą wyłącznie sądów rejonowych oraz przestępstw zagrożonych karą do 5 lat więzienia, takich np. jak kradzież ale w niektórych przypadkach w ekspresowym tempie będzie można osądzić sprawcę kradzieży z włamaniem (grozi za to do 10 lat odosobnienia). Prokuratura i policja będą miały 48 godzin na postawienie zarzutów i przygotowanie wniosku o ukaranie, zaś sąd dobę na osądzenie oskarżonych. W uzasadnionych przypadkach okres ten może zostać przedłużony do 14 dni.
W ten sposób zostaje wcielony w życie pomysł ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry. W przyspieszonym trybie mają być sądzeni ci, którzy dopuścili się np. zniszczenia mienia, gróźb karalnych, znieważenia funkcjonariuszy, naruszenia nietykalności cielesnej, a także pijani sprawcy wypadków drogowych.
- Z pijanymi kierowcami może być pewien problem - mówi prezes Sądu Okręgowego w Gdańsku Wojciech Andruszkiewicz. - Bo kiedy taki osobnik będzie miał na przykład 5 promili, może bardzo długo trzeźwieć.
Jeżeli w ciągu 48 godzin zatrzymana osoba nie zostanie przekazana do dyspozycji sądu, wraz z wnioskiem o rozpoznanie jej sprawy w trybie przyspieszonym, ma zostać zwolniona. Jeżeli sąd uzna, że nie może rozpoznać danej sprawy w trybie uproszczonym, ma wówczas rozstrzygnąć jedynie o ewentualnym areszcie i przekazać ją prokuraturze, by ta przeprowadziła "zwykłe" śledztwo.
Żeby podołać nowym przepisom, sądy będą pełnić dyżury przez siedem dni w tygodniu. Te, które zatrudniają powyżej 50 sędziów, mogą czuwać bez przerwy - wyznaczeni sędziowie mają w każdej chwili być gotowi do zajęcia się określoną sprawą. W jurysdykcji gdańskiego Sądu Okręgowego znajdują się trzy takie placówki: SR Gdańsk-Północ, SR Gdańsk-Południe i SR w Gdyni. Reszta będzie dyżurowała od godz. 8 do 20. Dyżurować będą wszyscy sędziowie-karniści zatrudnieni w danym sądzie.
Czy instytucja sądów przyspieszonych wpłynie na pracę prokuratury?
- O tyle, że oprócz pełnionych całą dobę tzw. dyżurów zdarzeniowych, wprowadzimy niezależne od nich dodatkowe dyżury związane z trybem przyspieszonym - mówi Grażyna Wawryniuk, rzecznik Prokuratury Okręgowej w Gdańsku.
Podobnie mówią w policji: - Kiedy wejdą te przepisy, to po prostu będziemy je stosować - usłyszeliśmy.
Trybu przyspieszonego nie będzie można stosować wobec osób chorych psychicznie lub podejrzewanych o taką chorobę a także niemych, niesłyszących i ociemniałych. Dlaczego? Ponieważ takim osobom trzeba zapewnić długotrwałą obserwację biegłych oraz specjalistów, dzięki którym śledczy mogą nawiązywać z nimi kontakt.
Idea powołania sądów 24-godzinnych jest od samego początku krytykowana przez środowiska prawnicze. Prawnicy mówią np., że przyjęta definicja czynu chuligańskiego jest nieprecyzyjna i pozwala na osądzanie w tym trybie np. uczestników pokojowych manifestacji politycznych.
Co z prawem do obrony? - pytają inni. Ich zdaniem, tryb przyspieszony ogranicza adwokatom możliwość zapoznania się z aktami sprawy.

Po miesiącu zrobimy ocenę
Z prezesem Sądu Okręgowego w Gdańsku Wojciechem Andruszkiewiczem rozmawia Darek Janowski
- Czy szybkie sądy się sprawdzą?
- Nie wiem. Po upływie miesiąca dokonamy pierwszej oceny. Może się okazać, że to dobre rozwiązanie, a może być też tak, że zbyt kosztowne i to nie tylko w wymiarze finansowym. Zastanawiamy się, jak sądy poradzą sobie z zachwianiem rytmu procedowania.
- Trzeba będzie coś zmienić, choćby w organizacji pracy sędziów.
- Tryb przyspieszony w sprawach o charakterze chuligańskim obowiązywał w latach 90. To był taki hit końca lat 80. Wprowadzimy dyżury, jak będzie taka potrzeba to i całodobowe, choć kiedy trzeba zdecydować o areszcie jako środku zapobiegawczym w śledztwie, sędziowie dyżurują od dawna.
- Ale dodatkowe obowiązki mogą ich obciążyć ponad ich siły.
- Karniści w sądach rejonowych pracują bardzo ciężko. Rocznie rozpoznają kilkadziesiąt, często bardzo skomplikowanych spraw. Oby sprawy do trybu przyspieszonego wpływały z umiarem. Inaczej trzeba będzie zapewnić więcej sędziów na dyżurach. A sędzia też człowiek i wypocząć musi. Jego podstawowe obowiązki nie mogą ucierpieć. Przygotowanie fizyczne i psychiczne sędziego też ma znaczenie.
- Taki tryb orzekania może ich zniechęcić do pracy i zawodu.
- Może. Każdy ma przecież życie prywatne. Trzeba też pamiętać, że sprawność nowej procedury nie będzie zależała jedynie od sędziego, ale od wszystkich kooperantów, czyli od prokuratury, policji, adwokatów, a nawet świadków. Nie wiadomo na przykład, czy ci ostatni będą chcieli zeznawać w nocy.

Tryb przyspieszony w innych krajach
Francja
Karne postępowanie przyspieszone w systemie francuskim nosi nazwę trybu przyspieszonego (dosł. natychmiastowego doprowadzenia). Jest ono dopuszczalne w celu osądzenia osoby przez sąd grodzki bezpośrednio po doprowadzeniu przez policję sądową. Ten tryb stosowany jest w sprawach prostych, w których możliwa kara nie przekroczy siedmiu lat więzienia. Małoletni nie podlegają osądzeniu w tym trybie.
Niemcy
Tam niejeden przestępca ponosi karę niemal „na gorącym uczynku”. Tryb przyspieszony jest przewidziany dla przypadków, w których sprawca jest zatrzymany na gorącym uczynku lub gdzie okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości. Termin na rozpoznanie sprawy wynosi 24 godziny. W ramach tego trybu orzeczona może być jedynie kara grzywny lub pozbawienia wolności do roku.

ILE TO KOSZTUJE?
W okręgu gdańskim koszty wprowadzenia "szybkich sądów" były niewielkie. Za 86 tysięcy złotych wyremontowano w trzech sądach rejonowych (Gdańsk, Kwidzyn i Sztum) pomieszczenia dla oskarżonych i ich obrońców. Dla dyżurujących sędziów zakupiono kilka telefonów komórkowych. Niewielkie sumy płacone będą biegłym za ich dyspozycyjność często 24 godziny na dobę.