Zmiany w procedurze sądowo-administracyjnej

Od orzeczenia sądu administracyjnego pierwszej instancji można się odwołać. To najważniejsza zmiana w postępowaniu przed sądem administracyjnym.

Od 1 stycznia 2004 r. zainteresowany nie wnosi skargi bezpośrednio do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Za pośrednictwem organu, którego działania lub bezczynność są przedmiotem skargi, trafia ona do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Jeśli decyzja organu została utrzymana wyrokiem WSA, skarżącemu przysługuje prawo odwołania. Skargę kasacyjną składa on wówczas w NSA.

- Założeniem ustawodawcy było przyspieszenie rozpoznania sprawy i skrócenie drogi do rozstrzygnięcia - mówi Joanna Zdzienicka - Wiśniewska, rzecznik prasowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku. - Dwuinstancyjność stanowi gwarancję procesową typową dla rozwiązań europejskich.

Dwuinstancyjność gwarantuje również Konstytucja RP, dlatego reforma sądownictwa administracyjnego była konieczna. Wprowadzenie dwóch instancji pozwoli również rozwiązać trudności administracyjne samego NSA. Tylko w ubiegłym roku rozstrzygnął on 65 tys. spraw. Pierwsza instancja, czyli wojewódzkie sądy administracyjne, których powstanie 14, odciążą NSA, bo w nich najpierw zapadać będą wyroki. NSA w Warszawie stanie się natomiast sądem odwoławczym. Do tej pory jego wyroki nie były zaskarżalne. Jedyną drogę ich wzruszenia stanowiła rewizja nadzwyczajna do Sądu Najwyższego, do której uprawnieni byli tylko minister sprawiedliwości - prokurator generalny, rzecznik praw obywatelskich oraz prezes NSA.
Niezmieniony natomiast pozostanie charakter spraw wnoszonych do WSA i NSA. Skarżyć można akty prawa miejscowego wydawane przez organy samorządu terytorialnego lub terenowej administracji rządowej, a także wszystkie czynności administracji publicznej dotyczące praw i obowiązków strony.

Nowa procedura sądowo-administracyjna dopiero weszła w życie, dlatego trudno przewidzieć, a tym bardziej ocenić skutki wszystkich zmian. Celem jest, rzecz jasna, postępowanie sprawne i jak najkrótsze.

- Poprawie sprawności postępowania służyć będą nowe instytucje procesowe - postępowanie mediacyjne i postępowanie uproszczone oraz zapowiedziane zwiększenie etatów sędziowskich i sekretaryjnych - twierdzi sędzia Joanna Zdzienicka - Wiśniewska.

Zadaniem mediacji ma być wyjaśnienie i rozważenie okoliczności faktycznych oraz prawnych sprawy i przyjęcie przez strony rozwiązania. Organ administracyjny będzie mógł na tej podstawie uchylić lub zmienić zaskarżony akt we własnym zakresie. Postępowanie uproszczone z kolei pozwoli na uniknięcie rozprawy, a rozstrzygnięcie zapadnie na posiedzeniu niejawnym.

Co się zmieni?

dwie instancje zamiast jednej

skargę wnosi się za pośrednictwem organu, a nie bezpośrednio do sądu

znika rewizja nadzwyczajna, pojawia się skarga kasacyjna

pojawia się postępowanie mediacyjne

pojawia się postępowanie uproszczone

przymus adwokacki (lub radcy prawnego) pojawia się przy skardze kasacyjnej

pojawia się prawo pomocy, czyli możliwość zwolnienia od kosztów i ustanowienia z urzędu profesjonalnego pełnomocnika (np. radcy prawnego); pełne prawo pomocy przysługuje każdemu, kto wykaże, że nie ma żadnych środków na poniesienie kosztów postępowania

Sądownictwo administracyjne

I instancja

Wojewódzkie sądy administracyjne - Białystok, Bydgoszcz, Gdańsk, Gliwice, Kraków (do 2005 r. dla małopolskiego i świętokrzyskiego), Lublin, Łódź, Olsztyn, Poznań (do 2005 r. dla wielkopolskiego i lubuskiego), Rzeszów, Szczecin, Warszawa, Wrocław

II instancja

Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie
(dla całego kraju)