Pożegnanie z "Matką" w Teatrze Wybrzeże

Witkacy brzmi bardzo wspołcześnie

Tekst oryginału został nieco przycięty, filozoficzne dywagacje skrócone do minimum, ale takie są prawa sceny. W efekcie Witkacy przemówił bardzo współcześnie - o trudnych relacjach między rodzicami a dziećmi i miłości, która zamiast budować i wspierać - niszczy, szczególnie wtedy, gdy brakuje przestrzeni.

Tytułowa Matka, rewelacyjnie grana przez Dorotę Kolak, to sfrustrowana, niezrealizowana artystka. Mimo że nie mówi tego wprost, ale czuje się, że to syna, Leona (Piotr Jankowski, kolejna wyrazista rola tego aktora) obwinia za swoje zmarnowane życie. I uważa go za nieudacznika, nikły cień ojca - zbrodniarza, który zginął na szubienicy.

Toksyczna miłość

Leon czuje ten przekaz, kpi z kultu ojca uprawianego przez Matkę, starając się zrealizować jej artystyczne aspiracje. Niestety, jest bezsilny - nie ma talentu. Podobnie jak matka, ucieka przed tą prawdą, miotając się pomiędzy megalomanią a poczuciem bycia zerem. Na jego szczęście, ona zawsze odsuwa nieubłaganą konfrontację Leona z samym sobą, chroniąc jego wrażliwe ego przed ostatecznym ciosem.

Pomiędzy nimi widać straszliwą huśtawkę emocji. Ranią się, pragną zerwać łączące ich patologiczne więzy, by w następnym momencie zdać sobie sprawę z daremności tych działań. Niestety, sensem życia Matki jest opieka nad synem, a syna - sprostanie nierealnym oczekiwaniom matki. A ona, w chwili przebłysku świadomości, w oparach alkoholu i morfiny, wypowiada na głos to, co przeczuwamy - nawet jej śmierć nie pomoże Leonowi stać się dojrzałym, zintegrowanym człowiekiem - bo on swą siłę życiowa czerpie właśnie z niej. Prawda ta, nie do zniesienia, bo zbyt bolesna, jest przyczyną alkoholizmu i morfinizmu Matki. A Leon, kochając tak bardzo, zabija ją - dbając, by zawsze miała pod dostatkiem alkoholu i narkotyków.

Scenariusz rodzinny

Autodestrukcyjne tendencje Leona wzmacnia jego żona Zosia (Marta Jankowska) towarzysząc mu w tym dance macabre, a męską widownię ciesząc scenami zagranymi w samych rajstopach. A kiedy pojawiają się dziwne postaci z półświatka, okazuje się, że Leon wdał się w podejrzane interesy, realizując scenariusz nieświadomie przekazywany mu przez Matkę. Jedna z nich, Lucyna Beer, transwestyta, postać przejmująca, obnaża całą prawdę o Leonie, jego cynizm i pogardę.

Wołanie o miłość

Pięknie zagrał tę postać Piotr Gzyl. Kiedy groteskowa postać w długiej koronkowej sukni wbiega na scenę krzycząc "Kocham cię", widziałam jak niektórzy widzowie chichoczą. Ale już po chwili uśmiechy znikły. To rozpaczliwe, daremne wołanie o miłość, ta utrata godności w nadziei na okruchy porusza do głębi.

Spektakl dopracowany w każdym calu

Dużym walorem przedstawienia jest scenografia. Widzowie mają poczucie bycia blisko aktorów, siedzą wokoło niewielkiej sceny, a oni sami niekiedy leżą (dosłownie) u ich stóp. To pomaga poczuć się częścią spektaklu. Interesujące jest rozwiązanie scenografa - wielkie migające ekrany wokoło sceny pozwalają podkreślić atmosferę chaosu, w które zamienia się życie Leona i Matki. A muzyka Tymona Tymańskiego jest w zasadzie wartością samą w sobie.

Krótko mówiąc, spektakl dopracowany w każdym calu, na wysokim poziomie aktorstwa. Pozostaje tylko liczyć na to, że Teatr Wybrzeże pozwoli nam się cieszyć jeszcze wieloma podobnie perfekcyjnymi realizacjami.