Zabytkowe krzyże i Piety w kościołach Gdańska, Gdyni i Sopotu. Piękne, wzruszające i pełne tajemnic

Motyw Męki Pańskiej i Zmartwychwstania znajdziemy w wielu trójmiejskich kościołach. Z okazji Wielkanocy wybierzmy się więc na artystyczną i zapewne wzruszającą wędrówkę po świątyniach.

Wjazd Chrystusa

W gdańskim kościele pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej (ul. Profesorska 3 ) zatrzymajmy się przed "Ukrzyżowaniem" - ogromnym obrazem Antoniego Möllera z początków XVII wieku. W tle widać panoramę Gdańska.

Koncery Wielkanocne w gdańskich kościołach

A kiedy już będziemy w świątyni przystańmy też przy obrazie Bartłomieja Miltwiza "Wjazd Chrystusa do Jerozolimy" (1654). Jest bowiem wyjątkowo piękny. Są na nim przedstawione grupki osób, poza nimi ruiny i drzewa tworzą rodzaj kulis. Pośrodku otwiera się widok na odległe miasto i port. Najdalszy plan łączy z pierwszym tłum ludzi dążących na spotkanie Chrystusa.

Pieta u dominikanów

Potem zajrzyjmy do kościoła Świętego Mikołaja (Świętojańska 72). To jedyna gdańska świątynia, która nie spłonęła podczas II wojny światowej, znajdziemy więc tu prawdziwe skarby.

Jest tu na przykład najstarsza gdańska Pieta. Powstała około 1430 roku. Wykonana została z drewna lipowego, pokryta polichromią. Związana jest z warsztatem czesko-śląskim. Ma 87 cm wysokości. W rzeźbie tej zwraca uwagę piękna głowa Matki Boskiej, natomiast ręce wydają się nieco za duże, a nogi za krótkie. Dawniej stała w nawie północnej.

Ze względu na wartość przechowywana jest poza kościołem, w klasztorze Dominikanów, i pokazywana od czasu do czasu.
Drugą ciekawą rzeźbą znajdującą się w świątyni jest stojący na belce łuku tęczowego ogromny krzyż datowany na lata 1520-1525, dzieło gdańskiego warsztatu mistrza Pawła. Jak przed laty towarzyszą mu ogromne figury Matki Boskiej i świętego Jana.

Mistrz gdański

Piękna jest także Pieta z kontrkatedry Mariackiej (ul. Podkramarska 5). Powstała około 1410 roku. Martwe ciało Jezusa spoczywa na kolanach zastygłej w cichym bólu Maryi opłakującej śmierć swojego jedynego syna. Autorem rzeźby był Mistrz Gdańskiej Pięknej Madonny.

Rzeźba wykonana jest z wapienia, pokryta polichromią, ma 145 cm wysokości. Gdańska Pieta uznawana jest za jedną z najpiękniejszych w Europie.
Ustawiona została przy zachodniej ścianie kaplicy św. Rajnolda. Do 1980 roku pozostawała w zbiorach Muzeum Narodowego, potem zwrócono ją Kościołowi.

11 tysięcy dziewic

W bazylice Mariackiej wisi jeden z najpiękniejszych krucyfiksów. Legenda opowiada o gdańskim mistrzu rzeźbiarskim, który samotnie wychował córkę, gdyż żona opuściła go dla kochanka. Kiedy córka dorosła, zakochała się w przybyłym do Gdańska czeladniku. Młodzi ukrywali swą miłość. Jednak stary mistrz dowiedział się o schadzkach. Wysłał córkę do ciotki w Tczewie. Podstępem zwabił młodzieńca do pracowni i... przybił do krzyża. Miał bowiem zlecenie od Rady Miejskiej na wykonanie krucyfiksu do bazyliki Mariackiej. Pospiesznie rzeźbił mękę konającego. Kiedy skończył, popełnił samobójstwo. Po powrocie córka starego rzeźbiarza w pracowni zobaczyła ukrzyżowanego chłopaka i zwłoki ojca. Na ten widok pękło jej serce. Teraz krucyfiks wisi w kaplicy 11 tysięcy dziewic, współtowarzyszek świętej Urszuli, zamordowanych przez Hunów. Długo uważano, że Chrystusa na Krzyżu wyrzeźbił Mistrz Pięknych Madonn, jednak pochodzi on z 1600 roku.

Polegli na wojnie

W Gdańsku Wrzeszczu w kolegiacie Najświętszego Serca Pana Jezusa (ul. Zator-Przytockiego 3 ) jest niespełna stuletnia Pieta. Powstała około 1915 roku. Została ufundowana dla upamiętnienia poległych podczas I wojny światowej. Wykonano ją w monachijskiej firmie Schreinera. To wyjątkowo piękna rzeźba, pokryta drewnianą polichromią.

Droga na Kalwarię

Wędrówkę po gdańskich świątyniach możemy zakończyć na przykład w... Muzeum Narodowym (ul. Toruńska 1), aby zobaczyć pewien niezwykły gotycki ołtarz.
Dawno, dawno temu stał w kościele Mariackim, w kaplicy świętej Elżbiety. Na początku XIX wieku trafił do Muzeum Miejskiego w Gdańsku. To tryptyk rzeźbiono-malowany. Jak to w średniowieczu bywało, dużo skromniejsza jest część zewnętrzna. W zwykłym czasie liturgicznym wyglądał niepozornie. Zamknięte skrzydła odgradzały wiernych od wspaniałego wnętrza. Na skrzydłach ołtarza widać, jak Chrystus dźwiga krzyż w drodze na Kalwarię.

W tej pełnej bólu drodze towarzyszy mu dość liczny tłum. Jest też grupa oprawców nieszczególnie urodziwych, bo taka była zasada, że to co złe musi być brzydkie. Oprawcy prowadzą Chrystusa w stronę Golgoty. Postać Chrystusa jest smukła, wręcz eteryczna.

Czytaj także: Czy wiesz, jak umarł Jezus Chrystus?

Przesłanie kontemplacyjne tej sceny było takie, żeby każdego szarego dnia postępować za Chrystusem, spróbować jakby wejść w jego mękę.
Widok Jezusa idącego na Golgotę miał zachęcać, aby dołączyć do Maryi i pójść w ślad za Jezusem, niosąc swój krzyż życia.
W każdej z trójmiejskich świątyń znajdziemy rzeźby czy obrazy ukazujące motyw Męki Pańskiej i Zmartwychwstania - Drogi Krzyżowe, Piety, Krucyfiksy - gotyckie i współczesne. Wzruszające, skłaniające do zadumy, pełne mistycznych treści, zachęcające do kontemplacji.

Owiana tajemnicą

Koniecznie trzeba wybrać się do Gdyni Chyloni, stoi tam kościół pw. świętego Mikołaja (ul. św. Mikołaja 1). Obraz Piety pochodzi z połowy XVII wieku i jest dowodem na silny w Chyloni kult Matki Boskiej Bolesnej. Prawdopodobnie wykonano go w Gdańsku i - jak uważają znawcy tematu - nie należy do dzieł przeciętnej palety.

Jednak najcenniejszym zabytkiem we wnętrzu kościoła jest drewniana Pieta, rzeźba wykonana w pierwszej połowie XV w. To najstarszy zabytek ruchomy na terenie Gdyni.

Historia i pochodzenie owej rzeźby owiane są tajemnicą. Wiadomo tylko, że wzorowana jest na analogicznej rzeźbie zachowanej w Marburgu w Niemczech i że niegdyś była elementem większej kompozycji, np. ołtarza.