84.rocznica nadania praw miejskich czyli jak Gdynia miastem się stała

Na mocy § 1 ustęp 2 pruskiej ordynacji dla gmin wiejskich siedmiu wschodnich prowincyj z dnia 3 lipca 1981 r. (Zbiór ustaw pruskich str. 233) i na mocy art. ustawy z dnia 23 czerwca 1921 roku o wprowadzeniu dekretów, ustaw sejmowych i rozporządzeń Rządu oraz dalszym uzgodnieniu ustawodawstwa na obszarze b. dzielnicy pruskiej (Dz. U. R. P. Nr 75, poz. 511) zarządza się co następuje:

§ 1. Gminie wiejskiej Gdynia w powiecie wejherowskim w województwie pomorskiem zezwala się na przyjęcie ustroju pruskiej ordynacji miejskiej dla sześciu wschodnich prowincyj z dnia 30 maja 1853 r. (Zbiór ustaw pruskich str. 261).

§ 2. Wykonanie niniejszego rozporządzenia powierza się Ministrowi Spraw Wewnętrznych."

Takie brzmienie ma dokument, który 10 lutego 1926 roku wyniósł Gdynię ze stanu wiejskiego do miejskiego. Zanim jednak doszło do jego wydania...
...władzę w wiosce Gdyni sprawował Jan Radtke. Ten gospodarny i przewidujący człowiek, jak pisały o nim przedwojenne gazety, urząd swój objął jeszcze przed przyłączeniem Pomorza do Polski. Nastąpiło to krótko przed wybuchem rewolucji w Niemczech, kiedy wprowadzono do Rady Gminnej kilku Kaszubów. Ci zaś, mając poparcie gdynian, 23 listopada 1918 roku usunęli pruskiego wójta. Wtedy Jan Radtke, wywiesiwszy na budynku urzędu polską flagę, zasiadł w fotelu, po czym - 30 sierpnia 1919 roku - został już legalnie wybrany wójtem Gdyni.

Okno na świat jednak, jakim miał być gdyński port, a nawet już jego budowa, przyciągało do wioski położonej nad brzegiem bałtyckiego morza tysiące ludzi. W 1921 roku we wsi Gdynia mieszkało 1300 osób. W momencie kiedy Gdynia otrzymywała prawa miejskie, żyło tu już 12 tys. dusz. Za 12 lat liczba ta wzrosła dziesięciokrotnie - Gdynia miała 120 tys. mieszkańców. Taki masowy napływ ludności spowodował, iż już w 1922 roku władze gminy musiały podjąć działania mające na celu rozbudowę administracji.

Pierwsze poważne zmiany, będące wstępem do umiastowienia Gdyni, nastąpiły już 30 grudnia 1925 roku, kiedy to przyłączone zostały do wioski Oksywie oraz tereny portowe, wcześniej należące do powiatów wejherowskiego i puckiego. Za półtora miesiąca Gdynia była już miastem. Niebawem, jeszcze pod koniec 1926 roku, definitywnie został zerwany związek terytorialny nowo narodzonego miasta z sąsiednimi powiatami. Został bowiem utworzony zupełnie nowy powiat morski, do którego Gdynia została wcielona, a trzy lata później, w styczniu 1929 roku, także ten powiat był już za mały dla prężnie rozwijającego się miasta - Gdynia została z niego wyodrębniona jako starostwo grodzkie.

Władzę w Gdyni od momentu nadania jej praw miejskich sprawowały dwa równorzędne organy: dwunastoosobowa Rada Miejska jako organ władzy ustawodawczej oraz trzyosobowy magistrat, z burmistrzem Augustynem Krause na czele. Miasto jednak rozwijało się w takim tempie, a budowa portu powodowała tak wielkie zainteresowanie ówczesnych władz państwa polskiego, że w 1930 roku wprowadzono w Gdyni władzę komisaryczną. Od tego momentu to prezydent Rzeczypospolitej Polskiej osobiście namaszczał nowych włodarzy dla Gdyni, którzy trzymali twardą ręką zarówno uprawnienia samorządu, jak i administracji ogólnej. Komisarze rządu sprawowali władzę w młodej Gdyni aż do wybuchu drugiej wojny światowej we wrześniu 1939 roku. Funkcję komisarza rządu sprawowali kolejno: Bronisław Biały, Zygmunt Zabierzowski, Seweryn Czerwiński oraz najdłużej, od 10 lutego 1933 roku do września 1939 roku, Franciszek Sokół.

Za ich rządów Gdynia rosła w siłę i rozrastała się, wchłaniając po kolei coraz to nowe okoliczne wioski.
Jako pierwsza do Gdyni wcielona została w 1930 roku Chylonia, trzy lata później Obłuże, Działki Leśne i Witomino. W 1935 roku swoją niezależność na korzyść przynależności do chyba najprężniej rozwijającego się w ówczesnej Polsce miasta straciły Cisowa, Orłowo Morskie, Mały Kack i Pogórze Dolne.
Dziękujemy za pomoc Muzeum Miasta Gdyni.